ostatni rok poświęciliśmy na przegląd 613 przykazań (tarjag micwot תרי"ג מצוות) znajdujących się w torze (pięciu pierwszych ksiąg starego testamentu, czy jak powiedzieliby żydzi - tanachu). uznaliśmy 184 za ważne. rytm wyznaczało tradycyjne cotygodniowe czytanie w synagodze kolejnych fragmentów tory. jeśli ktoś zapytałby, jakimi prawami kierują się żydzi w swoim życiu, to ma właśnie odpowiedź: najważniejszym tekstem judaizmu jest tora, a prawo i droga postępowania zawiera się właśnie w niej. z biegiem czasu pojawiły się kolejne teksty, a wśród nich literatura moralno-etyczna. w tym roku będziemy zajmować się właśnie ową moral-etyką, zaczniemy od jej wczesnego dzieła, którym jest jeden z traktaków talmudu: pirkej awot. dzieło to opublikowali po polsku w latach ostatnich, w dwóch przekładach: pierwszy - michał friedman: sentencje ojców (pirkej awot). literatura na świecie 1987/4 (oraz wydanie poza serią, a także: kalendarz żydowski 1985-1986 i wydanie z komentarzem pawła śpiewaka w jezuickim wydawnictwie wam, 2014), drugi – ewa gordon, sacha pecaric: pirke awot : sentencje ojców. wyd. fundacja ronalda laudera, 2005. w ubiegłym roku lekturę biblii zaczynaliśmy, korzystając z przekładu pardes lauder. w tym roku mamy nowy przekład księgi bereszit (księgi rodzaju), którego autorem jest marek piela (wydanie wrzesień 2020) i z niego będziemy tu korzystać. natomiast o przekładzie tej księgi przez marka pielę będziemy rozmawiać na blogu przy stoliku zdrajców.
oprócz biblii i pirkej awot, będą inne teksty, myśli, i postaci z różnych światów.
(tora תורה pięć pierwszych ksiąg biblii. pirkej awot פרקי אבות traktat miszny, dotyczący etyki. jezus ישוע nieuznany w judaizmie mesjasz. budda בודהה hindus, znalazł drogę do szczęścia. kocker rebe קוצקר רבה, menachem mendel morgenstern z kocka, bezkompromisowy chasyd, żądający prawdy.)
tora: bereszit (rdz. 1,1-6,8): w całym tym fragmencie, może nie najciekawsze jest to jak bóg stworzył człowieka, ani dalsze dzieje adama i ewy, ani kain, który zabił abla, w końcu przecież bóg zdecydował, że zniszczy ludzkość, która była zła, ale ulitował się nad noachem – noem, i choć wcześniej uznał dzieło stworzenia za dobre, to jednak dzieło człowieka zmusiło go do zmiany sądu. adam i ewa zlekceważyli zakaz i zjedli owoc z drzewa poznania dobra i zła.
natura i drzewo. przypowieść o świętym drzewie (holly wood). nieważne, czy natura jest wieczna i kiedy pojawiło się drzewo, a kiedy człowiek. dzięki adamowi i ewie, którzy w raju nie uszanowali świętego drzewa, ludzkość ruszyła w świat. noe uratował ludzkość w drewnianej arce i dostał siedem przykazań, by żyć szczęśliwie. mojżesz to historia 613 przykazań i bezlik reguł oraz drewnianej świętej arki przymierza. jezus, który głosił, iż ważne jest tylko jedno, prawo miłości, umarł na drewnianym krzyżu. trochę wcześniej w innym miejscu drzewo podało swą gałąź matce, gdy rodziła buddę, a potem samemu buddzie drzewo figowca sprzyjało w inicjatywie porzucenia cierpienia. zapewne znacie wiele innych ciekawych opowieści o świętych drzewach. rosną całe ich lasy bibliotekach świata. jest jeszcze święte drzewo hollywood z mnóstwem historii o ludzkim popędzie do dobra i zła. widocznie te historie istnieją od kiedy istnieje babunia i jej opowieści i to ewa już mówiła o groźnym bogu.
o przekładzie marka pieli będziemy mówić na blogu przy stoliku zdrajców, gdzie już o nim wspomnieliśmy (hebrajskakafe.com/post/biblia-zdradzana-powszechnie). tutaj tylko ciekawostka: w przekładzie są dwie wersje tłumaczenia fragmentu o powstania świata i w jednej bóg zaczął pracę w niedzielę, a w drugim w poniedziałek. i to nie dziwi, bo od dawna już chrześcijański szabat to niedziela. ale bodaj pierwszy raz tłumacz biblii wprowadza nazwy dni tygodnia do tekstu, w którym te dni to po prostu dzień pierwszy, drugi itd.
z wszystkich wątków fragmentu bereszit, skupiamy się na drzewie poznania dobra i zła עץ הדעת טוב ורע i naprawdę nieważne, czy to była jabłoń, czy co tam. dobro i zło, to jest ważna kwestia – co jest czym. jak to odróżnić? jeśli nie umiesz, to słuchaj mądrzejszych (dlatego biblia ma przykazania dla niemających rozeznania, wystarczy być posłusznym – oto sekret judaizmu). ale i mądrzejsi czasem się gubią, bo czyn zły, czasem okazuje się dobrym. zatem, może lepiej po prostu nie oceniać wszystkiego, tylko żyć. jeszcze: dobre kłamstwo jest lepsze od złej prawdy. oczywiście są pryncypia – co za życiem dobre, co przeciw niemu – złe. na przykład obojętność na głód bliźniego – zło. ukradniesz kradzione i dasz głodnemu – dobro. wiem wiem, sąd powie inaczej. sumując: wróć na drzewo dobra i zła – i kombinuj jak umiesz. nie bądź obojętny.
pirkej awot: sentencja 1. mówi o tym, że mojżesz משה otrzymał na synaju (wszyscy szukają gdzie to było właściwie) torę i przekazał dalej, tora poszła do ludu i do członków wielkiego zgromadzenia כנסת הגדולה kneset hagdolá, a oni powiedzieli, bądźcie uważni, metuním מתונים w sądzeniu, kształćcie wielu uczniów i róbcie sejág סיג dla tory, tj. prawa. sentecja 2. szymon sprawiedliwy szimon hacadík שמעון הצדיק nauczał, że świat stoi na: torze (tj. na prawie, prawda?), służbie bogu (tj. ludziom, w naszym pojęciu) i na dobrych uczynkach (tj. jak my je rozumiemy, nie kali).
jezus, ewangelia mateusza 5,3: אַשְׁרֵי עֲנִיֵּי הָרוּחַ, כִּי לָהֶם מַלְכוּת הַשָּׁמַיִם aszréj aniéj harúach, ki lahém malchút haszamajím. wujek: błogosławieni ubodzy duchem, albowiem ich jest królestwo niebieskie.
jezus, ewangelia łukasza 6,31: jak chcecie, by wam czyniono, tak czyńcie innym.
budda, ośmioraka ścieżka,1: 1. השקפה נכונה haszkafá nechoná, właściwy pogląd (poznanie i rozumienie rzeczy).
kocker rebe o nawróconych, baaléj tszuwá בעלי תשובה, komentuje talmud, który mówi, że tam gdzie są nawróceni, nie ma miejsca dla całkiem sprawiedliwych, cadikím gmurím צדיקים גמורים, bo oni muszą być dużo wyżej, gdyż dużo więcej wysiłku włożyli w kształtowanie siebie, niż nawróceni, którzy po prostu poczuli, że czas wrócić na łono judaizmu.
Comments